Πρόσεχε τα λόγια σου
Του Γιαακόβ Λίντερ
Τα παιδιά είναι ειλικρινή και αθώα: έχουν την τάση να αξιολογούν τα πράγματα ακριβώς όπως τα βλέπουν. Οι γονείς και οι δάσκαλοι, συνεπώς, πρέπει να προσέχουν τι λένε στα παιδιά και να είναι βέβαιοι πως οι προθέσεις τους γίνονται πλήρως κατανοητές.
Ένας πατέρας που γνώρισα κάποτε είπε στον εντεκάχρονο γιο του: «Αν ξαναμαλώσεις με την αδερφή σου θα σε χτυπήσω τόσο δυνατά που θα μαζεύεις τα δόντια σου από το πάτωμα». Ο πατέρας ήθελε να δώσει το μήνυμα, «Θα σε τιμωρήσω σκληρά». Το παιδί ωστόσο, πήρε τα λόγια του στην κυριολεξία και για μήνες μετά ακόμα και χρόνια, κάθε φορά που έβλεπε τον πατέρα του έκλεινε το στόμα του για να μην του βγάλει τα δόντια.
Δεν μπορούμε να ελέγχουμε πάντα αυτά που ακούνε τα παιδιά μας από τους άλλους. Πρέπει όμως να είμαστε βέβαιοι πως τουλάχιστον όσα ακούν από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή τους – τους γονείς και τους δασκάλους τους – είναι απολύτως σαφή, χωρίς να απαιτούμε να καταλάβουν ότι υπερβάλαμε ή να ανακαλύπτουν τα κρυμμένα μηνύματα.
Παρακάτω θα αναφέρω μερικά παραδείγματα διφορούμενων δηλώσεων που ακούνε συνήθως τα παιδιά:
Όταν μια μητέρα λέει στο παιδί, «Περίμενε μέχρι να έρθει σπίτι ο πατέρας σου και τότε θα σε κανονίσει!» το μήνυμα που θέλει να στείλει είναι «Δεν έχω τη δύναμη ή το χρόνο να σε αντιμετωπίσω τώρα». Το μήνυμα όμως που μπορεί να λάβει το παιδί είναι πως ο πατέρας αποτελεί τον τιμωρό, κάτι που δεν βοηθά στη δημιουργία εποικοδομητικής σχέση ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί. Ένα πιο ξεκάθαρο μήνυμα θα ήταν, «Δύο είναι καλύτεροι από έναν. Όταν επιστρέψει ο πατέρας σου, θα δούμε μαζί τι θα κάνουμε με τη συμπεριφορά σου».
Όταν ένας γονιός πει στο παιδί, «Γιατί μόνο εσύ δημιουργείς προβλήματα την ώρα του φαγητού;», το μήνυμα που θέλει να στείλει είναι, «Κάτι πρέπει να ενοχλεί εσένα αφού τα άλλα παιδιά είναι ήσυχα και ευγενικά». Το μήνυμα όμως που μπορεί να λάβει το παιδί είναι πως δεν είναι τόσο καλό όσο τα άλλα. Ένα πιο σαφές μήνυμα θα ήταν: «Σε παρακαλώ πες μου τι σε ενοχλεί την ώρα του φαγητού. Ίσως βρούμε μια λύση μαζί και κάθεσαι πιο ήσυχο».
Ένας δάσκαλος πάλι μπορεί να πει σε έναν μαθητή, «Θα γράψεις για τιμωρία τη φράση ‘δεν θα ξαναξεχάσω την εργασία μου’, εκατό φορές». Το μήνυμα του δασκάλου θέλει να πει, «Μην ξεχνάς την εργασία σου». Το παιδί όμως είναι πιθανόν να συνδέσει το γράψιμο με την τιμωρία και τελικά να καταλήξει να το απεχθάνεται. Ένας πιο ξεκάθαρος τρόπος έκφρασης μπορεί να είναι: «Αν γράφεις κάτι πολλές φορές, το θυμάσαι καλύτερα. Για να σε βοηθήσω λοιπόν γράψε αυτή την πρόταση εκατό φορές». Έτσι ο μαθητής θεωρεί το γράψιμο ως εργαλείο απομνημόνευσης.
Είναι επίσης σημαντικό να σεβόμαστε τα συναισθήματα των παιδιών. Λέγοντας στα αδέρφια ή στα μέλη της οικογένειας για τα λάθη του άλλου παιδιού, μπορούμε να του προκαλέσουμε ντροπή και χαμηλή αυτό-εκτίμηση όπως και να νιώσει πως δεν μπορεί να εμπιστευθεί τους γονείς του. Αναφορές του τύπου, «Το δωμάτιο της Σάρα είναι πάντα καθαρό» ή «Ο Αδάμ δεν αργεί ποτέ» δεν βοηθά το παιδί να δομήσει την αυτό-εκτίμησή του.
Σοφό είναι να ρωτάμε το παιδί αν κατάλαβε το μήνυμά μας, για να διασφαλίσουμε πως το μήνυμα που σκοπεύαμε να στείλουμε έγινε τελικά αντιληπτό από το παιδί.
«Σοφοί, να είστε προσεκτικοί με τα λόγια σας» (Γνωμικά των Πατέρων 1:11). Αν έχουμε την αμφιβολία πως τα μηνύματά μας θα αφήσουν άσχημα συναισθήματα στο παιδί για τον εαυτό του, τότε καλύτερα να μην τα πούμε. Πρέπει στην επικοινωνία μας με το παιδί να προσπαθούμε να στέλνουμε ξεκάθαρα μηνύματα που θα τους δημιουργούν κίνητρο, έμπνευση και θετικά συναισθήματα για τον εαυτό τους.
