Φτιάχνοντας Ζυμάρι: Τι Μπορούμε να Μάθουμε από την Οικονομική Κρίση
Της Σάρα Έστερ Κρίσπε
Είναι πάνω. Είναι κάτω. Είναι πραγματικά, πολύ πολύ χαμηλά. Περίμενε, ανεβαίνει.
Αυτό συμβαίνει με τις αγορές εδώ και μερικούς μήνες. Από σκάνδαλα σε πτωχεύσεις, κατασχέσεις και ανεργία κι οποιαδήποτε αίσθηση της ασφάλειας έχει εξαφανιστεί. Είναι καταστρεπτικό, αφόρητο, ιστορικό. Ειναί το τσουνάμι του ευρώ. Και σ’ στο μονοπάτι άφησε ανθρώπους ξεριζωμένους να φοβούνται το αύριο.
Σε οτιδήποτε συμβαίνει, ο Εβραίος ψάχνει ένα μάθημα, κάτι που να κερδίσει από κάθε κατάσταση. Μαθαίνουμε κάθε χρόνο πριν το Ροσς Ασσανά ότι ο δημιουργός μας «ορίζει» τους πόρους που ο καθένας από μας θα πάρει καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς. Έτσι τώρα, από αυτή την οπτική γωνία η ολόκληρη κατάσταση είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Ας πούμε ότι έχει «οριστεί»ότι θα έχετε ένα εκατομμύριο δολάρια φέτος. Κατά την διάρκεια της χρονιάς δουλέψατε πραγματικά σκληρά και κάνατε οικονομίες και ήσασταν πολύ προσεκτικός με το που ξοδέψατε τα χρήματά σας. Αλλά ανεξάρτητα με αυτό που κάνατε, το σύνολο των κερδών σας ήταν 500.000 ευρώ. Τότε μια μέρα παίρνετε ένα δώρο στην δουλειά σας ή μια επένδυση πετυχαίνει, ή κερδίζετε το λαχείο και ξαφνικά έχετε ακόμα 500.000 δολάρια. Αισθάνεστε ότι είστε ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου. Δεν μπορείτε να πιστέψετε την τύχη σας, πόσο ευλογημένος είστε. Είχατε την εμπειρία ενός πραγματικού θαύματος.
Όμως, τι θα γίνει αν κατά την διάρκεια της χρονιάς είχατε δύο εκατομμύρια δολάρια στον τραπεζικό σας λογαριασμό; Είχατε συνηθίσει να έχετε δύο εκατομμύρια δολάρια στην άκρη των δακτύλων σας. Και τότε, μια μέρα, η αγορά χρεοκοπεί και τώρα έχετε μόνο ένα εκατομμύριο δολάρια. Αισθάνεστε κατεστραμμένος, απατημένος κι ότι σας λήστεψαν. Πως μπορεί η ζωή να είναι τόσο άδικα σκληρή; Γιατί τιμωρηθήκατε;
Αν είχε οριστεί να έχετε ένα εκατομμύριο δολάρια, τότε ανεξάρτητα πως φτάσατε ως εκεί, κερδίζοντας ή χάνοντας, αυτό είναι που θα αποκτούσατε. Πραγμάτι, είναι πολύ πιο εύκολο να εκτιμήσουμε αυτά τα λεφτά όταν είχαμε λιγότερα για να ξεκινήσουμε, αλλά, στην πραγματικότητα, βλέποντάς τα σαν δώρο είναι ο μόνος τρόπος να δούμε τα πράγματα με το κατάλληλο φως.
Τις προάλλες δίδασκα μια τάξη για την μιτσβά, την ειδική Θ-ική εντολή που έχει ανατεθεί στις γυναίκες, αυτήν της «χαλά». Η χαλά είναι μία μιτσβά που συνδέεται με το ψωμί, την πιο βασική και θεμελιακή τροφή. Όλες οι τροφές αναφέρονται σαν «ψωμί». Αν και πιστεύουμε ότι η τροφή του φτωχού αποτελείται μόνο από ψωμί και νερό, στον Ιουδαϊσμό το ψωμί έχει μια ειδική, υψηλότερη θέση. Είναι η τροφή που ευλογούμε στο τραπέζι του Σσαμπάτ και είναι η τροφή που έχει μια μοναδική εντολή στην διαδικασία του φτιαξίματός της.
Όταν είμαστε ευγνώμονες είμαστε πιο δοτικοί. Στα «Γνωμικά των Πατέρων» (3:21) όπου λέει, «Αν δεν υπάρχει αλεύρι, δεν υπάρχει Τορά, αν δεν υπάρχει Τορά δεν υπάρχει αλεύρι», «Αλεύρι» αναφέρεται σε τροφή γενικά και κατ’ επέκταση σε όλες τις υλικές μας ανάγκες (επίσης στα αγγλικά «ζύμη» ή «ψωμί» είναι τα χρήματα στην καθομιλουμένη). Ξεκάθαρα, χωρίς την ικανότητα να πληρώσουμε τις βασικές μας ανάγκες, δεν μπορούμε να μελετήσουμε την Τορά ή να κρατήσουμε τις εντολές της. Ταυτόχρονα, αν αφήσουμε την Τορά εκτός, αν ολόκληρη η εστίασή μας είναι στην οικονομική επιτυχία και στο να κάνουμε περιουσία κι αποτυγχάνουμε να αναγνωρίσουμε ότι οτιδήποτε έχουμε είναι ένα δώρο από Ψηλά, τότε ούτε το «αλεύρι» δεν θα ζυμωθεί.
Η μιτσβά της χαλά δεν είναι να κάνουμε το ψωμί ή να το φάμε. Η εντολή είναι να ξεχωρίσουμε μια μερίδα από την ζύμη πριν αυτή σχηματιστεί, που την δίνουμε σαν δώρο στον Πλάστη μας. Είναι ένα μικρό κομμάτι, αλλά είναι ένα βασικό κομμάτι. Χωρίς να αφαιρέσουμε αυτό το κομμάτι, η εντολή δεν έχει εκπληρωθεί, δεν μπορούμε να κάνουμε ευλογία και το ψωμί δεν μπορεί να φαγωθεί. Αυτή η πράξη του διαχωρισμού είναι να αναγνωρίσω ότι αν κι έφτιαξα εγώ αυτό το ψωμί, αν και ανακάτεψα όλα τα συστατικά και το ζύμωσα και το δούλεψα κι αν ακόμα το αποτέλεσμα θα είναι κάτι νόστιμο και χορταστικό γι αυτούς που το τρώνε, αναγνωρίζω ότι όλα είναι ένα δώρο. Ήμουν μέρος της διαδικασίας, αλλά ήμουν μόνο ένα σκεύος. Δεν είμαι ο τελικός Δημιουργός.
Έτσι κοιτάζοντας προς τα πίσω βλέπω την οικονομική κρίση σαν ένα μάθημα, μια αφύπνιση, μια μεγάλη υπενθύμιση ότι οτιδήποτε έχουμε σ’ αυτόν τον φυσικό κόσμο είναι προσωρινό. Αν μας δοθεί, εμείς πρέπει να το χρησιμοποιήσουμε και να το χρησιμοποιήσουμε σωστά. Όταν κερδίζουμε χρήματα είμαστε υποχρεωμένοι να δίνουμε το 10 % σ’ αυτούς που είναι λιγότερο τυχεροί από μας. Αυτό δεν είναι «φιλανθρωπία», γιατί η φιλανθρωπία συνεπάγεται ότι δίνουμε κάτι πέρα από αυτό που απαιτείται από μας. Αυτό το 10% δίνεται όχι σαν δώρο, αλλά σαν απαίτηση, διότι καταρχάς αυτά τα χρήματα δεν θεωρούνται ότι είναι δικά μας.
Πολύ περισσότερο αν μπορούσαμε να δούμε το άλλο 90% σαν δώρο που μας χαρίστηκε. Φυσικά θέλουμε να διασκεδάζουμε τις ζωές μας και να ζήσουμε καλά. Και θάπρεπε. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι είμαστε σκεύη μέσα στα οποία ο Παντοδύναμος έχει εμπιστευτεί όλα τα μέσα που έχουμε. Δεν είμαστε οι δημιουργοί αυτών των μέσων.
Η αγορά κατά πάσα πιθανότητα θα ξανανέβει. Μπορεί ακόμα και να ανεβεί ταχύτατα. Και θα ήταν ωραία αν αυτοί που έχασαν τα χρήματά τους μπορούσαν να τα ξανακερδίσουν. Αλλά ελπίζω πάρα πολύ ότι μαζί με μια οικονομική ανάταση θα έρθει μια ανάταση στην επίγνωση και στην ευαισθησία μας. Αν καταλάβουμε ότι με τον ίδιο τρόπο μπορούν να μας τα πάρουν μακρυά από μας στο λεπτό κι ότι μπορεί επίσης να επιστραφούν, τότε εμείς θα καταλάβουμε ότι πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για όλα όσα έχουμε κάθε λεπτό. Διότι όταν είμαστε ευγνώμονες, είμαστε και δοτικοί.
Μακάρι να μας δοθούν οι οικονομικοί πόροι που τόσο απελπισμένα χρειαζόμαστε και θέλουμε. Κι αν είμαστε τόσο ευλογημένοι, μακάρι να τα χρησιμοποιήσουμε συνετά, να βοηθήσουμε τους άλλους και να μην ξεχάσουμε ποτέ από που προήλθαν αρχικά.
